За формата на крстот („кол, столб“ или крст)

Јеховин сведок: – Вие го употребувате зборот „крст“, но потребно е да знаете, дека во грчкиот текст на Новиот Завет овој збор отсуствува. Во преводот на „Новиот Свет“ познатиот текст од Евангелието според Матеј (10, 8), каде за прв пат во „Грчките“ Писма се сретнува зборот „σταυρός“ (ставрос), кој вие погрешно го преведувате како „крст“, се предлага следнава буквална реконструкција: „Кој не го прифаќа својот маченички столб и не оди по мене, не е достоен за мене“ (ПНС Мат. 10, 38). Во грчко-рускиот речник на Вејсман се даваат следниве објаснувања на овој збор: – кол, во множина колови, столб. Во Новиот Завет колот или столбот се употребувал како орудие за мачење или казна, особено за казнување на робовите, на кој виновникот бил ставан да виси“. Како што гледате, Христос бил распнат на столб, а не на крст.

Православен: – Јас сум подготвен да одговорам на вашето прашање!

Како прво, грчкиот збор  „σταυρός“ се преведува и како „дрво“. Вејсман, како што ние гледаме, го прифаќа преводот на овој збор и како „крст“. А каква била формата на тие колови, ние тоа можеме да го разрешиме со помош на еден текст од Стариот Завет. Но пред да го разгледаме конкретниот текст, јас сакам да ви ги напоменам следниве зборови на апостол Павле: Сето тоа стануваше со нас како образи, та да служат како пример, а беше напишано за поука на нас, до кои стигна крајот на вековите (1. Кор. 10, 11). Тука апостолот говори за тоа дека сè она што се случувало со старозаветните јудеи – биле образи или праслики, „напишани за поука на нас“, т.е – старозаветни алегории.

Сакам да ви напоменам една вам позната праслика: Јаков го имал возљубениот свој син (Јосиф), кој го испратил кај своите останати деца, и тие не го примиja. Како што е кажано и за Христа: Дојде при Своите и Своите не Го примија (Јован 1, 11). Браќата го продадоа Јосиф за сребреници, исто како што и Христос беше продаден од страна на Јуда за сребреници. Во Египет Јосиф се ожени со египјанка, и од тој брак му се родија два сина, Манасиј и Ефрем. Египјанката ја символизира „црквата произлезена од незнабошците“ (сп. Рим. 16, 4), а Манасиј и Ефрем ги символизираат, народите произлезени од Јафет и Хам. Како што и апостол Петар говори за нив: „… вие, кои некогаш не бевте народ, а сега сте народ Божји; кои не бевте помилувани, а сега сте помилувани“ (1. Петр. 2, 10).  И ние знаеме, дека Јаков, сакајќи го својот син Јосиф, ги нарекува за свои деца (Манасиј и Ефрем) иако не се негови, и ги воведува во израилевите колена. Исто како што ние прочитавме за оние незнабошци кои поверуваа: „ вие, кои некогаш не бевте народ, а сега сте народ Божји“. Јас мислам дека овој праобраз е разбирлив за сите нас.

Јеховин сведок: – Јас ја разбирам оваа библиска алегорија, но каков однос има таа кон прашањево кое го разгледуваме т.е за формата на крстот?

Православен: – Директен!

Прво јас сакам да ви поставам едно прашање: како незнабошците станаа христијани, што ги очисти и ги возвиси до таа состојба да бидат чеда Божји? Како се случило тоа посинување Божјо, за кое е речено: А бидејќи вие сте синови, Бог Го испрати Духот на Својот Син во срцата ваши, Кој вика: Ава, Оче! (Гал. 4, 6).

Јеховин сведок: – Крвта Христова ги искупи и ги издигна до состојбата да бидат чеда Божји, но никако преку дрвото.

Православен: – Правилно, Крвта. Крстот – е орудие (алатка) на нашето спасение. Но да се вратиме кон праобразот и да погледнеме, како Јаков ги благословил Манасија и Ефрем, посинувајќи ги, и тука ќе видиме символичко сведоштво за формата на дрвото (Крстот). Јас ќе го прочитам текстот: Па ги зеде Јосиф обајцата, Ефрема во својата десна рака, спроти левата на Израил, а Манасија во својата лева рака, спроти десната на Израил, и ги приближи до него. А Израил ја пружи десната рака своја и ја стави врз главата на Ефрема, иако тој беше помал, а левата врз главата на Манасија. Така ги вкрсти рацете нарочно, макар што Манасија беше првороден (1. Мој. 43, 13-14).

Еве древно сведоштво за формата на Крстот, кое таинствено е откриено во симболичните дејства на Јаков во врска со обредот за посинување на неговите внуци во овој јасен праобраз.

Од друга страна, древнохристијанскиот писател и апологет, по потекло грк, (кој е носител на грчкиот јазик), а кој живеел во првата половина на II век, свети Јустин Маченик и Философ (105-166 год. Од Р.Х), го пишува за формата на Крстот Христов следново: „Погледнете ги сите работи во светот, дали тие се создадени без оваа форма и дали без неа може да постои меѓусебна поврзаност? Не може да се плови по морето, ако на коработ не го постават тој трофеј, кој се нарекува едро: земјата, не може да се ора без таа крстообразна форма… И надворешниот изглед на човекот се разликува од изгледот на животните кои се неразумни по тоа, што тој е прав и има можност да ги рашири рацете, – и на своето лице има нос кој се протега од челото, а со чија помош дишиме, и кој не претставува ништо друго, освен форма на крстот. За тоа пророкот го прорекол следново: „ дишењето на нашиот живот, е помазаникот  (т.е Христос) Господен“ – (Плач 4, 20)“[1]. Слично се говори и во книгата „Октавии“ на Марко Мунициј Феликс (кој живеел во втората половина на II век.): „Природна сличност на крстот ние наоѓаме во коработ, кога тој брза и ги пушта едрата или доаѓа кон брегот со раширени весла… а човекот, кога со раширени раце и со чист ум вознесува молитва кон Бога, претставува образ на крстот“[2].

Јеховин сведок: – А во случајот со Јаков, вам не ви се чини дека он просто го сменал првенството на браќата со таквото движење на рацете?

Православен: – Не. Првенството на Манасиј не било сменето, за тоа можеме да прочитаме во Книгата на Исус Навин: Еве го наследството на племето Манасиево, кој беше Јосифов првороден син (Ису. 17, 1).  Зборовите „така ги вкрсти рацете нарочно“ треба да се разберат во преносна смисла, а соодветното објаснување јас веќе ви го кажав.

Јеховин сведок: – Што мислите, ако Христос бил застрелан со пиштол, вие би го почитувале пиштолот?

Православен: – Јас мислам дека таквата споредба е навредлива и е еднаква на богохулство. Крстот – е пред сè Божји Жртвеник, на кој била принесена најсовршената Жртва, Крвта на Синот Божји. Апостолите не се срамеле од Крстот Христов. Во новозаветните текстови зборот крст се споменува 27 пати. Апостол Павле пишува: Бидејќи словото за крстот е безумство за оние, што гинат, а за нас, кои се спасуваме, сила Божја (1. Кор. 1, 18) и уште: а мене, да не ми даде Господ да се фалам со нешто друго, освен со крстот на нашиот Господ Исус Христос, преку Кого за мене светот е распнат, а и јас за светот(Гал. 6, 14). Како што ние гледаме од овие текстови, проповедта за значењето на Крстот представувала безумство само „за оние што гинат“ а оние кои се спасувале предпочитале да се фалат, „само со крстот на Нашиот Господ“.

Јеховин сведок: – Ние сметаме дека, да се изложува столбот Христов за било што – е срам за Христа: „а потоа отпаднале, не е можно да се доведат пак до покајание, зашто самите одново го приковуваат на столб“ (ПНС Евер. 6, 6).

Православен: – Тука станува збор за несовесните христијани, кои, откако се измиле со Крвта Христова, повторно се враќаат кон нивните поранешни гревови и дела. Погоре е речено: Зашто оние, кои веднаш се просветија, вкусија од небесниот дар, станаа учесници на Светиот Дух. И, откако вкусија од добриот збор Божји и од силите на идниот век, отпаднаа – не е можно пак да бидат обновени за покајание, кога повторно во себеси го распнуваат Синот Божји и Го хулат (Евер. 6, 4-6). Да се вратиме кон нашето прашање за формата на Крстот.

Што мислите, колку клинци биле заковани во рацете на Спасителот?

Јеховин сведок: – Еден клинец бил закован во зглобовте од рацете. Рацете биле прекрстени една врз друга, и заковани со клинец.

Православен: – Ајде внимателно да го разгледаме текстот од Евангелието според Јован: Другите ученици му рекоа: „Го видовме Господа.” А тој им рече: „Дури не ги видам раните од клинците на рацете Негови, и не го ставам прстот свој во раните од клинците, и не ја ставам раката своја во ребрата Негови, нема да поверувам (Јован 20, 25). Како што гледаме, зборот „клинец“ во дадениов текст е во множина – „клинци“. Во грчката верзија тој исто така е во множина. Разгледувајќи ги илустрациите од голготските настани во вашите изданија, јас и порано ја забележував оваа неточност. Всушност, во вашиот превод „Превод на Новиот свет“ овој збор од овој текст се преведува во множина: „… Но тој им рече: „Додека не ги видам раните од клинците“ (ПНС Јован 20, 25).

За празниците

Јеховин сведок: – Колку што знам, вие православните имате премногу, таканаречени религиозни праздници. Првите христијани не го славеле денот на раѓање и Рождеството Христово. Од Библијата се гледа, дека денот на своето раѓање го славеле или паганите (незнабошците), или лажните поклоници на Јехова: И кога дојде третиот ден, а тоа беше денот во кој се родил Фараонот, тој им приреди гозба на своите слуги, па се сети на старешината над пехарниците и на старешината над лебарите помеѓу слугите свои (1. Мој. 40, 20); И кога беше родениот ден на Ирода, ќерката Иродијадина играше пред гостите и му угоди на Ирода (Мат. 14, 6). Како што гледаме, денот на раѓање го славеле само нечестивите луѓе. Ние сметаме дека единствен ден, кој треба да се слави (односно за кого треба да си – „спомнуваме“) – е денот на Христовата смрт: Потоа зеде леб и заблагодари, го прекрши и им даде, велејќи: „Ова е Моето тело, што се дава за вас; правете го ова за Мој спомен!” Исто така и со чашата, по вечерата, велејќи: „Оваа чаша е Новиот завет со Мојата крв, која се пролива за вас (Лука 22, 19-20); и уште: По вечерата, исто така, зеде и чаша, па рече:”Оваа чаша е Новиот завет во Мојата крв; ова правете го, кога ќе пиете за Мој спомен!” Оти, кога ќе го јадете овој леб и кога ќе ја пиете оваа чаша, вие ќе ја објавувате смртта на Господа, додека Он не дојде (1. Кор. 11, 25-26). Ние го одбележуваме овој настан – т.е. смртта на Исуса; и тоа во тој ден, кога тој настан се случил, – на 14 нисан. Сите други празници се несоодветни: Да одиме чесно како дење – не во срамни гоштевки и пијанство, не во блуд и нечистотија, ниту, пак, во препирка и завист (Рим. 13, 13). Севкупниот став кон таканаречените празнични денови од страна на Словото Божјо е познат: Душата Моја ги мрази вашите новомесечија и вашите празници: тие се товар за Мене, тешко Ми е да ги носам (Иса. 1, 14). Со други зборови: Така, еден разликува ден од ден, а друг сите денови ги смета еднакви. Секој нека остане уверен во својата мисла (Рим. 14, 5).

Православен: – Jас ја разбирам вашата загриженост за неморалното однесување за време на праздниците. Тој проблем навистина постои. Но и за самото Причестување е речено: Зашто, кој јаде и пие недостојно, тој го јаде и пие своето осудување, бидејќи не го разликува телото Господово (1. Кор. 11, 29). Но сепак таквата опасност не го негира значењето на Светата Тајна Евхаристија, туку напротив, нè учи внимателно да се однесуваме кон неа. Како што и е речено: За чистите е сè чисто, а за осквернетите и неверните нема ништо чисто; ним им се осквернети и умот и совеста (Тит. 1, 15).

Од друга страна, празниците се востановени од самиот Бог или од неговите светии, за кои постојат многу сведоштва во Светото Писмо. Празничниот ден – е избран, благословен и осветен ден. За светоста на саботниот ден во Светото Писмо е речено: Така се доврши небото и земјата и сиот украс нивни. И ги заврши Бог до седмиот ден делата Свои, што ги направи; и си отпочина во седмиот ден од сите дела Свои, што ги создаде. И го благослови Бог седмиот ден, и го освети, зашто во тој ден си отпочина од сите дела Свои, што ги направи и создаде (1. Мој. 2, 1-3). Како што гледаме, Бог издвојува одредени денови и Самиот ги осветува. Исто така за саботниот ден е речено: … Тоа да биде сабота над саботите; смирувајте ги душите ваши – тоа ќе биде вечен закон (3. Мој. 16, 31). „Вечен“ – означува неизменлив.

Јеховин сведок: – Зарем православните го издвојуваат саботниот ден од другите денови во седмицата?

Православен: – Вие ги помешавте православните со римокатолиците. Ние имено го издвојуваме саботниот ден од другите денови во седмицата, секако давајќи ѝ предност на неделата. За тоа ние можеме да прочитаме во „Опширниот Катихизис“, кој е одобрен и издаден од страна на Светиот Синод „за предавање во училиштата и за употреба на сите православни христијани“. Таму во 533 одговор се зборува за саботата: „Саботата во христијанската Црква не се празнува како празник. Сепак во спомен на создавањето на светот и како продолжување на почетното празнување се разликува од останатите денови со ослободување од постот“. Исто така, во книгата „Кормчија“ (во 1-то правило на првоврховните апостоли Петар и Павле) е речено: „Ние Петар и Павле им заповедаме на луѓето, да работат пет дена во седмицата. Во сабота и во недела да се поучуваат во црквата, заради побожноста. Саботата е почеток на целото создание (го символизира создавањето), а неделата е ден на воскресението“ (Прво Правило).

Жените „мироносици“ заради светоста на саботата одморија и не го помазаа телото на својот Учител. Речено е: По него одеа и жените, што беа дошле со Исуса од Галилеја, и го видоа гробот и полагањето на телото Негово; па, кога се вратија, приготвија мириси и миро, а во саботата одморија според заповедта (Лука 23, 55-56). Како што гледаме, тие одмарале на заради „страв од јудејците“, туку „според заповедта“. Самите свети апостоли имале обичај во овој ден да се „поучуваат“. Речено е: Павле, по својот обичај, влезе при Јудејците и три саботи по ред им зборуваше од Писмото (Дела 17, 2). Всушност, православните секогаш ги опоменуваат католиците за нивниот погрешен став кон саботата.

Јеховин сведок: – Добро. Јас ја разбрав вашата позиција во однос на ова прашање. Но кој ве научи да го почитувате „првиот ден во седмицата (недела)?

Православен: – Почитувањето на овој ден се врши врз основа на Светото Писмо. Значењето на Неделата (во Библијата „првиот ден во седмицата“ – 3. Мој. 23, 15-16; Марко 16, 9) е големо и значајно. Во овој ден првите христијани се собирале за служење на света Евхаристија и агапи (вечери на љубовта): И во првиот ден на седмицата, кога се беа собрале учениците за да прекршат леб, Павле… беседеше со нив и го продолжи словото до полноќ. Во горната одаја, каде што се бевме собрале, имаше доста свеќи (Дела 20, 7-8). Разјаснувањето од страна на светиот апостол и евангелист Лука, – „во горната одаја, каде што се бевме собрале, имаше доста свеќи„ – има смисла…

Всушност, „ниту една јота или црта“ (Мат. 5, 18) од Словото Божјо не ја губи смислата, дури ако се земе и нејзиното воспитувачко религиозно значење.

…Како што е познато, светилки (свеќи), во голем број, палеле за време на големи религиозни празници. Во Храмот тие гореле постојано: … На чистиот свеќник палете ги светилата постојано пред Господа дури до утредента (3. Мој. 24, 4). Воведот е очигледен: имено „првиот ден од седмицата“ (недела) се почитувал како праздник. За воскресението на Синот Божји не е речено, дека Он воскреснал на 14 нисан, туку е речено: воскресна рано во првиот ден од седмицата (Марко 16, 9). Ова библиско појаснување, несомнено има одредено значење. Во тој ден, кога христијаните се собирале заедно, била собирана и милостина. Апостол Павле пишува: А што се однесува до собирањето милостина за светиите, правете и вие онака, како што уредив по црквите во Галатија: во секој прв ден од седмицата секој од вас да оддели и остави при себеси колку што може, така што собирањето да не се врши кога ќе дојдам (1. Кор. 16, 1-2). Уште во старозаветните времиња била составена химна за празнување на неделата: „Псалм Давидов. (Во првиот ден од седмицата)“(Псал. 23.). Сепак зборовите „во првиот ден од седмицата“ од дадениов стих ги има само во Септуагинтата (III век до Р.Х., на грчки), но самата содржина на псалмот не остава сомнение, дека јудеите, кои ги преведувале на грчки старозаветните книги, го вметнале ова појаснување (во првиот ден), туку со тоа го имале во вид денот, во кој Господ Бог имено ги создал „небото и земјата… и Духот Божји лебдеше над водата“ (1. Мој. 1, 1-2); споредете: …зашто Он ја основа врз морињата, и на реки ја утврди (Псал. 23, 2). Христијаните од римската империја за почитувањето на неделата  знаеле од древност. Така на пример, свети маченик Јустин Философ (II век.) пишува во своите апологии, упатени до императорот Антониј: „Во таканаречениот ден на сонцето ние се собираме на едно место и правиме собрание во кое земаат учество сите луѓе кои живеат по градовите или селата; и колку што ни дозволува времето, читаме делови од писмата на апостолите или пророците. Потоа кога чтецот ќе престане со читањето, настојателот (свештеникот) со зборови го поучува народот и дава поттик да ги следиме тие убави нешта. Потоа сите стануваме и вознесуваме молитви. Кога ќе завршиме со молитвата, тогаш, како што веќе претходно кажав, принесуваме леб, вино и вода; и настојателот (свештеникот) исто така вознесува молитви и благодаренија, колку што може. Народот ја изразува својата согласност со зборот – амин, а потоа на секому му се раздаваат Даровите“[3]. Како што гледаме од ова историско сведоштво, христијаните во првата половина на II век, имале собир во неделниот ден; тој ден им бил ден за заедништво со Словото Божјо, ден за причестување, ден за собирање и за различни добротворни работи. Претходно, ние спомнавме дека таква практика имало и во деновите на светите апостоли.

Првите христијани го почитувале и денот на Педесетница. Речено е: Кога се навршија дните на Педесетницата, сите апостоли беа заедно и еднодушни (Дела 2, 1).  Самиот збор „еднодушни“ сведочи за согласноста на сите да го празнуваат овој празник. Всушност, христијаните не ги забранувале празниците, се разбира, освен на незнабошците: Па така, никој нека не ве осудува за јадење или пиење, или за некој празник, или за млад месец или сабота… (Кол. 2, 16).

Јеховин сведок: – Но вие не го прочитавте овој текст до крај. Тука понатаму се вели: тоа е сенката на иднината, а телото е Христос (Кол. 2, 17). Како што гледате, смислата малку се менува.

Православен: – Не целосно. Секој религиозен празник има свое символичко значење (назначување). И затоа останува како „сенка на иднината“. На пример за вечното значење на празничните денови и во вечноста е речено: Зашто, како што новото небо и новата земја, кои Јас ќе ги создадам, ќе бидат секогаш пред лицето Мое, вели Господ, така ќе постои и потомството ваше и името ваше. Тогаш од месец на месец, и од сабота во сабота ќе доаѓа секоја плот пред лицето Мое на поклонение, вели Господ (Исаија 66, 22-23). Всушност, под зборовите „од сабота во сабота“ во Светото Писмо се има во предвид не само седмиот ден во седмицата, туку и секој друг ден, во кој ќе падне да се празнува некој од големите празници. На пример, речено е: Бидејќи беше петок, Јудејците, за да не останат телата на крст во сабота, оти во таа сабота беше голем ден, го замолија Пилата да им ги прекршат колената и да ги симнат (Јован 19, 31). За неопходноста да се празнуваат сите големи религиозни празници говори и апостол Павле: Но, за народот Божји сè уште останува почивката саботна (Евер. 4, 9). И така, што е речено во Словото Божјо: А ова се празниците Господови, наречени свети, а што треба да ги свикувате во нивните определени времиња (3. Мој. 23, 4).

Јеховин сведок: – Колку што јас знам, вие имате култ на почитување на Витлеемската ѕвезда. А во Библијата јасно се говори за тоа, дека сатаната, ѓаволот, кој сакал да го убие Исуса, он ја употребил ѕвездата за да ја исполни својата намера.

Православен: – Јас не би сакал да говорам за некој клут со кој се почитува таа Ѕвезда, туку би сакал да нагласам, дека ние ги почитуваме Божјите Ангели.

Всушност според толкувањето на православните отци, Витлеемската ѕвезда – била Ангел, кој во облик на ѕвезда патувал по небото, понекогаш застанува, исчезнувал, а понекогаш го менувал и правецот. Ова толкување може да се најде кај Теофилакт Охридски (Мат. 2, 9). И таа ѕвезда не била ѕвездата на смртта, туку напротив, од Светото Писмо е видно, дека во моментот кога се приближувала опасност таа исчезнувала, и се појавувала само тогаш кога повеќе немало опасност. Во Мојсеевото Петтокнижие таа се нарекува ѕвезда на Јакова. Речено е: Ќе му покажам, но не сега уште, го сакам но не одблиску. Изгрева ѕвезда од Јакова, и се издига довек од Израилот; тој ќе ги поразува кнезовите моавски и ќе ги заробува сите Ситови синови (4. Мој. 24, 17). 

Протоереј Олег Стенјаев

 

[1]  Святого Иустина философа и мученика, Сочинения // Университетская типография, Страстной бульвар, Москва 1892, 86-87.

[2] Антология. Раннехристианские отцы церкви. Издательство «Жизнь с Богом». Брюссель, 1978, 579.

[3] Антология. Раннехристианские отцы церкви. Издательство «Жизнь с Богом». Брюссель, 1978, 98-99.

 

Превод: м-р Игор Ризановски

Извор: https://azbyka.ru/stenyaev/disput-so-svidetelyami-iegovy.html#11_o_prazdnikakh