Дојдов да го посетам отец Софрониј две недели пред смртта. Во тоа време, градевме крипта за погребение на монаси, и секако, отец Софрониј требаше да биде таму прв. Ѕидовите и покривот беа готови, но под нозете беше гола земја, затоа што немаше под. Кога ме испраќаше до вратата, погледна на криптата и праша: „Уште колку време треба за да се заврши?“ Јас одговорив: „Претпоставувам отче, уште две недели“. Тој одговори: „Тешко ми е да чекам дури и еден час: сè му кажав на Господ! Сега треба да си заминам“. Веројатно е прекрасно – да чувствуваш во своето срце, дека сè си му кажал на Господ до крај, и дека си спремен да заминеш. Јас имам чувство, како никогаш да не сум разговарал со Господ.
Околу една недела пред неговата смрт, јас повторно дојдов да го посетам. Тој веќе лежеше во кревет, иако порано секогаш седеше во фотелјата. Ми рече: „Ја напишавте книгата која што Ве замолив да ја напишете?“ (Тој ме замоли да напишам книга, која успеав да ја издадам дури минатото лето). Јас му кажав, дека напишав две глави и му ја прераскажав содржината. Тој рече: „Тие треба да се постават на почетокот – и потоа додаде: – Ќе ви ги кажам четирите основно принципи на мојата теорија за личноста“. Ми ја раскажа накратко целата своја теорија за „личното начело“ како што тој го нарекуваше. По обем, тие четири принципи беа околу една страница, но станаа камен темелник на книгата. И тој ми кажуваше, како треба да продолжам за да ја напишам книгата.
Четири дни пред смртта, тој ги затвори очите и повеќе не разговараше со нас. Неговото лице беше светло и сконцентрирано, не предизвикуваше жалост: тоа имаше таков израз, како кога отец Софрониј служеше Литургија. Него никој не го посетуваше, освен отец Кирил, јас, отец Николај и отец Серафим. Две или три недели пред смртта, тој ги повика сите, сите браќа, еден по еден, да дојдат и да поседат со него по околу еден час во неговата кујна, за последен разговор со него. Ние влегувавме и велевме: „Благослови, отче“. Тој, не ги отвораше очите и не кажуваше ни збор, но ја подигнуваше раката и нè благословуваше молчејќи, и јас сфатив, дека си заминува. Лично, јас не сакав да го задржувам. Порано се молев Бог да ја продолжи неговата старост, како што се вели во Литургијата на свети Василиј Велики: „Староста поткрепи ја“. Но во тие дни гледав дека си заминува, и почнав да велам вака: „Господи, даруј му на Твојот слуга слободен влез во Царството Твое“. Се молев со зборовите на апостол Петар, од неговото второ послание. Јас постојано велев вака:
„Боже, дари му слободен влез на Твојот слуга и упокој ја неговата душа со неговите отци“ – и ги набројував сите кои се подвизувале со него на Света Гора, сите кои ги знаев, започнувајќи со свети Силуан и останатите со него.
Последниот ден, дојдов да го посетам во шест часот изутрина. Беше недела, јас служев рана Литургија, а отец Кирил со другите свештеници требаше да служи доцна (од практични причини, во манастирот во неделите се служат по две Литургии). Јас сфатив, дека отец Софрониј ќе нè напушти тој ден. Отидов и почнав да служам: часовите започнуваа во 7, а потоа следеше литургијата. За време на Литургијата, ги прочитав гласно само молитвите на принесувањето, зашто кај нас во манастиорт тие обично се читаат на глас; меѓу другото, моја постојана молитва беше: „Господи, дај му на Твојот слуга слободен влез во Царството Твое“. Таа Литургија навистина се разликуваше од сите други. Во тој момент, кога возгласив: „Светињата за стветиите“, во олтарот влезе отец Кирил. Ние погледнавме еден во друг, и јас сфатив дека отец Софрониј си замина. Го прашав кога точно се претстави, и ми појасни, за време на читањето на Евангелието. Дојдов поблиско, затоа што отец Кирил сакаше да поразговара со мене. Тој ми рече: „Причестете се, причестете ги верните, а потоа соопштете им за упокојувањето на отец Софрониј, и направете ја првата Трисагија; јас ќе го направам истото на втората Литургија“. Така, јас го разделив Агнецот и се причестив, ги причестив верниците и ја завршив Литургијата (не знам како издржав). Потоа излегов од олтарот и му кажав на народот: „Возљубени браќа, Христос нашиот Бог – е знак Божји за сите родови од нашето време, бидејќи во словото Негово наоѓаме спасение и разрешување на сите човечки тешкотии. Но и светителите Божји се знамиња за своето поколение. Таков старец, Бог ни дал во лицето на отец Софрониј. Во неговите зборови ние наоѓавме разрешување на нашите тешкотии. И сега треба да го правиме она, на што нè учи Литургијата, т. е., да принесеме благодарност и да просиме, молиме. И така, да Му заблагодариме на Бога, Кој ни дал таков старец, и да се помолиме за упокојување на неговата душа. Благословен е Бог…“ – и ја започнав Трисагијата.
Го положивме во црквата три дни, бидејќи неговата крипта сеуште не беше готова и гробницата не беше изградена. Го оставивме непокриен во црква четири дни и постојано читавме Свето Евангелие, Трисвето и други молитви: служевме служби, Литургија, а тој беше таму, на средина на црквата, четири дена. (И во храмот имаше толку прекрасна и благодатна атмосфера, како на Велигден!) Никој не искажуваше знаци на хистерија. Сите вдахновено се молеа. Имав еден другар, архимандрит, кој доаѓаше во манастирот секоја година и таму поминуваше по неколку недели, отец Јеротеј (Влагос), кој ја напиша „Една вечер во пустината на Света Гора“. Сега е митрополит. Тој дојде веднаш штом дозна дека се упокоил отец Софрониј. Чувствувајќи ја атмосферата која владееше, ми рече: „Ако отец Софрониј не е свет, тогаш нема свети!“. Се случи така, што кај нас дојдоа неколку монаси од Света Гора за да го посетат отец Софрониј, но не го најдоа жив. Отец Тихон од манастирот Симонопетра – е еден од нив.
Грците, кои доаѓаат на лекување во Англија, имаат обичај најпрвин да дојдат во манастирот, отец Софрониј да им прочита молитва – поради многуте случаи на исцелувања по неговите молитви. Сите треба да раскажуваат за тие работи. Имено, од бројот на тие луѓе, двајца од благодарност, изградиле во Грција црква посветена на свети Силуан Атонски. Вториот или третиот ден после смртта на отец Софрониј, дојде едно семејство со тринаесетгодишно момче. Тоа имаше рак на мозокот, и требаше да се прави операција следниот ден. Отец Тихон од Симонопетра дојде и ми рече: „Овие луѓе се многу потиштени, дојдоа и не го најдоа отец Софрониј. Ќе им прочиташ неколку молитви за момчето?“ Јас му одговорив: „Ајде да одиме заедно. Ти ќе ми бидеш чтец. Ќе ги прочитаме молитвите во другиот параклис“. Отидовме и ги прочитавме молитвите за момчето, и на крај отец Тихон рече: „Знаеш што, зошто да не му предложиш на момчето да помине под кивотот на отец Софрониј? Ќе се исцели. Вака, само губиме време“. Јас му реков дека не можам да го направам тоа, бидејќи луѓето ќе речат, штотуку се упокои отец Софрониј, а ние се обидуваме да го канонизираме. „Ама направи го тоа ти! – му реков. – Ти си монах од Света Гора, и тебе никој нема да ти рече ништо“.
Тој го зеде момчето за рака и му рече да помине под кивотот. Следниот ден, момчето го оперираа, но не му најдоа ништо. Ја затворија раната и рекоа: „Неправилна дијагноза. Веројатно имаше флегмона“. Но, случајно момчето го придружуваше еден лекар од Грција, во кого се наоѓаше снимката од ренгенот, на која се гледаше ракот, и лекарот им рече: „Ние многу добро знаеме што значи таа „неправилна дијагноза“. Следната недела, целото семејство на момчето, а тоа беше од Солун, дојде во манастирот, за да се заблагодари на гробот на старец Софрониј. Момчето порасна, сега има дваесет и една година, и има сосема добро здравје.
Архимандрит Захариј Захару, од книгата на митрополитот Јеротеј Влахос „Знам еден човек во Христа…“
