Дарот на плач и солзи е еден од најголемите дарови Божји. Тоа е дар што ни е суштински потребен за нашето спасение. Даровите на пророштво, прозорливост, чудотворење, се знаци на особено благоугодување на Бога и на Божјо благоволение, а дарот на умиление и солзи е знак на веќе прифатено покајание или на покајание кое се усвојува.

“Тагата на мислите е особено делување Божјо и оној кој ја има и ја чува како што треба, наликува на човек кој во себе има светиња. Телесните подвизи, без тага на мислите, слични се на тело без душа”.*
Солзите пролеани поради гревовите, на почетокот се горки, течат при болка и мака на душата и духот тоа му го пренесува на телото. Малку по малку, со солзите ќе дојде утеха, која се состои од едно особено спокојство, од чувство на кротост и смирение. Истовремено, солзите сразмерно и сообразно на утехата која ја даваат сами се менуваат, губејќи ја во голама мера горчината, и истекуваат безболно или со помалку болка. На почетокот се скудни и доаѓаат ретко. Потоа, малку по малку, почнуваат да доаѓаат почесто и стануваат пообилни. Тогаш пак, кога дарот на солзи ќе се засили во нас, по Божја милост, се смирува внатрешната борба, стивнуваат помислите, почнува да дејствува и особено да се развива умната молитва или молитвата на духот, проникнувајќи го и развеселувајќи го внатрешниот човек. Тогаш се трга од умот покривалото на страстите, и нему му се открива тајното учење Христово. Тогаш горките солзи стануваат сладосни. Тогаш во срцето бие духовна утеха, на која не ì одговара ништо меѓу земните радости, и која им е позната само на оние кои вежбаат молитвен плач и имаат дар на солзи.* Тогаш се остварува ветувањето Господово: Блажени се оние што плачат, оти ќе се утешат.* Тогаш, вдахновен од сведоштвото на Светиот Дух, подвижникот си вели самиот себеси: Господ ги пази слабите: бев на мака и Он ми помогна. Врати се душо моја, во својот мир, зашто Господ добро ти прави, бидејќи душата моја ја истргна од смрт, очите мои од солзи, и нозете мои од сопнување.*
Во плачот на Свети Пророк Јеремија е живописно изобразена состојбата на монахот кој го согледал падот на природата човечка и не го прелестуваат веќе соблазните на минливиот свет, така што тој сецело го устремил погледот на душата кон тој пад и во длабока самотија се предал на силен плач.* И кога беше во ропство одведен Израилот – вели Светото Писмо – и Ерусалим опустен беше, седна Јеремија пророкот плачејќи, и ридаше и кукаше над Ерусалим.* Нема веќе помош Ерусалим, сè е веќе напразно, остана само плачот по него. А пророкот одамна му пророкуваше со непрестајна пророчка реч; сега нема кој да ја слушне таа реч. Не само што нема луѓе, нема ни зданија, останале само урнатини. На нив можат да одекнат само риданија. Никој не ги разбира тие лелеци, и нема потреба од обид некој да ги разбере. Низ нив пророкот ја изразува неискажливата, тешка тага своја. Одекнува од урнатините лелекот низ пустината; и го слуша од небото Бог. Каква е положбата на пророкот? Сам на распространетите урнатини на градот. Сам е, жив среде безбројните мртви знаменија и сведоштва на минатиот живот. Сам, насред област на смртта. Бидејќи жив, го подигнува гласот на тага по загубениот живот. Го повикува животот да се врати во неговото напуштено живеалиште, повторно да ја замени со себе страшната, бесчувствителна смрт. Како сам остана градот, некогаш полн со народ! Стана како вдовица, некогаш голем меѓу народите, кнезот над областите сега плаќа данок.*
Пророкот е оној што го означува умот на монахот, просветен од откриеното учење Божјо. Големиот град, тоа е самиот човек создаден од Бога. Жителите на градот се својствата на душата и телото. Незнабошците, тоа се демони, кои беа унижени уште пред падот на човекот, а станаа негови господари после падот. И самиот монах, и сите луѓе, се наоѓаат во состојба на пад. Тој плаче за себе и за сите луѓе. Но монахот плаче сам, зашто тој единствен при светлоста на Словото Божјо го гледа падот на човештвото. Другите луѓе не го гледаат, не земаат учество во плачот, и за оној што плаче сметаат дека се лишил од разум. А монахот плаче во свое име и во име на целото човештво. Не можејќи да се одвои од човештвото заради љубовта кон него и своето сродство со него, монахот плаче за себе и за сето човештво.
Ја оплакува заедничката за сите падната природа. Тој плаче сам над мртвите урнатини, насред расфрлените купишта камења. Урнатините и камењата се слика на човештвото поразено од бесчувственост, човештвото кое не ги осеќа и не ги разбира својот пад и вечната смрт, и нема трошка грижа за нив. Монахот плаче сам, и плачот негов го разбира само Бог. Горко плаче ноќе, за време на својот земски живот, а солзите му паѓаат по образите. Од сите оние што го сакаа, сега никој нема да го утеши; сите негови пријатели го изневерија и му станаа непријатели.* За да се заплаче со плач по Бога, нужно е оддалечување од светот и луѓето, треба да се умре за светот и луѓето, да се осами човек со срце и ум. “Остави ги сите грижи, тоа ќе ти помогне да се приближиш кон градот на безмолвието. Ако не внимаваш, нема да успееш да се вселиш во него. Ако пак умреш за секој човек, ќе станеш наследник на градот и на неговите ризници.” Му рекол Варсануфиј Велики на монахот кој се подготвувал за безмолвие и отшелништво во гробот-ќелија, тоа омилено пребивалиште на молитвениот плач.* Јудејците кои беа во Вавилонско ропство се израз на сликата за доброволно поднесување на јад и жалост, т.е. слика на телесните лишувања и подвизи на кои се подложува монахот, со цел да се покае. Изобразба на оној јад и душевен бол кои на него ги пушта промислата Божја, заради очистување од гревовите. Духовниот водач на подвизите – плачот, испраќа од урнатините на Ерусалим, каде што безмолствува во осаменост, послание до нив. Во посланието, тој им ветува на поробените ослободување, по истекот на извесно време. Горкиот плач има свој рок, и за чашата на доброволни и неволни горчини има мера. Тежината на мерата на сето тоа ја одредува Бог, * како што кажа и Свети цар Давид : Ќе не храниш ли со солзлив леб, и напојуваш со солзи изобилно?* зашто солзите мои Си ги ставил пред себе – како средство за очистување – во заветот Твој* – на помилување и спасение. Имаше денови кога солзите мои беа леб за мене дење и ноќе.* По нив дојдоа денови во кои заради тоа што се намножуваа тешкотиите во срцето мое, Твоите утехи ја развеселуваа душата моја.* Кога Господ ги врати Сионските заробеници, ние бевме како утешени. Тогаш устата ни се исполни со радост, и јазикот наш со весела песна.* А ти Јакове, слуго Мој, не бој се – му објавува вдахновениот Јеремија на избраниот во името на Бога народ, кој заради гревовите свои беше од Бога пуштен во ропство на Вавилон – и не плаши се, Израиле. Еве, Јас ќе те избавам од далечната земја и семето твое од земјата на ропството нивно и ќе се врати Јаков и ќе живее спокојно и мирно и никој нема да го заплашува. *
Маките и болките на покајанието содржат во себе семе на утеха и исцеление. Таа тајна преку плач му се открива на покајникот. Сите монаси кои се очистиле од гревовите, се очистиле преку плач, и сите оние кои достигнале христијанско совршенство, го достигнале со плач. Овој подвиг беше развиен особено меѓу многуте безмолвници на Долен Египет, во Пустината Скитска, на Гората Нитриска, во ќелиите и другите осаменички места. Тој собирите и војските монашки ги претвори во собири и војски ангелски. Кога основателот на монашкото живеалиште во Пустината Скитска, преподобниот Макариј Велики, кој и другите пустиножители го признаваа за Отец на Отците, дочекал длабока старост, монасите на Нитриска Гора, многу блиску до Скитот, го замолиле да ги посети пред неговото заминување кај Бога. Макариј дошол на гората, каде го пречекале мноштво монаси што безмолствувале на неа. Тие го замолиле за поука. Макариј заплакал и им рекол: “Браќа, да заплачеме. Нека нашите очи пролеваат солзи до нашето заминување таму каде што нашите солзи ќе ги горат нашите тела.”Тогаш сите заплакале, паднале со лицето на земја и рекле:”Оче, моли се за нас.”* Со својот дар на солзи, светиот учител на светите древни монаси, го изнел ова кратко учење за солзите, собирајќи го во него сето учење за монашкиот живот. Слушателите, изразувајќи го својот дар на солзи, покажале дека го разбрале значењето и големината на учењето. Тука не биле потребни многу зборови.
Дарот на солзи, тоа осенување со благодат Божја, најповеќе ги посетува подвижниците во време на внимателна молитва, зашто е нејзин вообичаен плод. На некои им доаѓа за време на читање, а на други, за време на некоја друга работа. Така, на преподобниот Кирил Белозерски, солзи му доаѓале за време на работа во манастирската кујна. Гледајќи во вештествениот оган, тој се присеќавал на огнот на вечните маки, и плачел. Мислејќи дека во безмолвие неговото умиление ќе се засили и солзите ќе се намножат, посакал да се осами во ќелија. По Божјо допуштение, околностите му овозможиле да ја исполни својата желба. И, што станало? Бидејќи исчезнала причината што ги предизвикувала умилението и солзите, секнале и солзите и Кирил го замолил настојникот да го врати кај огнот на манастирската кујна.* Светите Отци заповедаат да се престојува во оној подвиг во кој доаѓаат солзи. Зашто солзите се плод, а целта на монашкиот живот е да се достигне плодот со тие средства кои му се благоугодни на Бога. Преподобниот Теодор Енатски кажувал дека знае за монах кој молитвено тихувал во ќелијата плетејќи јажиња. Додека седел и плетел јажиња, исполнувајќи ја умната молитва, му доаѓале солзи. Тогаш станувал на молитва, но солзите веднаш престанувале. Штом седнел и почнел да работи, сосредоточувајќи ги мислите во себе, солзите пак му доаѓале. Истото се случувало и кога ќе седнел да чита, солзите му доаѓале. Штом ќе застанел на молитва, солзите веднаш секнувале. Само што ќе се фател за книгата повторно, солзите му надоаѓале. По повод ова, Преподобниот рекол:”Точна е изреката на светите Отци дека плачот е учител. Тој го учи секој човек на она што е за него корисно.”*
Преподобниот Теодор Енатски кажувал: Секој грев што го прави човекот е надвор од телото, а блудникот греши против своето сопствено тело,* зашто од телото истекува нечистотија која го осквернува. Така и секоја добродетел е надвор од телото, а оној што секојдневно плаче го очистува и телото. Зашто солзата којашто истекува го измива телото од нечистотија.* “Оној што вистински се кае – според зборовите на Свети Јован Лествичник – признава дека секој ден во кој не плачел е загубен, иако во текот на истиот ден сторил нешто добро”.* Како и да ни е возвишен животот, ако не стекнеме срце скрушено, тоа е живот дволичен и бесплоден. Потребно е, навистина им е потребно на оние кои се оскверниле после бањата на обновувањето, после своето крштевање, да ги чистат своите раце со постојан оган на срцето свое и со милост Божја.* Нема, пријатели мои, кога душата ќе го напушти телото, да бидеме обвинети заради тоа што не сме биле чудотворци, што не сме биле богослови и не сме имале духовни виденија, но неизоставно ќе одговараме пред Бога за тоа што не сме плачеле непрестајно,* т.е. што не сме престојувале во постојана спасителна тага заради нашите гревови и нашата гревовност. И покрај тоа што плачот речиси секогаш е овенчан со поголемо или помало изобилство од солзи, некои подвижници, како што се гледа од утешното слово кое им го упатиле светите Отци, се мачат, или во текот на сиот свој подвиг, или во текот на некое позначително време, притиснати од плачот, но не добиваат солзи за утеха и олеснение. Тоа, за да знаат дека суштината на покајанието се состои во смирението и скрушеноста на нашиот дух,* кога духот плаче од смирение. Плачот на духот, при недостаток на телесни сили за да се изрази подвигот и делувањето на покајанието кое дејствува во душата, ги заменува со себе сите телесни подвизи и дејствија, а меѓу нив и солзите.* Амин.

Авва Пимен